Dag 4: 18-4-12

Dag 4, we zijn kapot. Lekker geslapen? Niet echt... 7.00 ontbijt 7.30 de bus in. Met een dubbel gevoel gingen we eerst Krakow bezoeken, in ons achterhoofd wetende waar we straks heen gaan... Bereid je voor, vandaag is een lang verslag.
Krakow is de 3de grootste stad van Polen. Hier woonde zo een 60.000 joden voor de oorlog, 1000 hiervan zijn teruggekomen.
Gisteren hebben we Schindler's List gezien en onze eerste bezichtiging was zijn fabriek (van buiten). Heel raar om dit in het echt te zien!








Hierna zijn we een stukje verder de oude stad in gegaan en kwamen we in een heel schattig klein joods buurtje terecht genaamd Kazimierz, dit was een klein ommuurd stadje in Krakow.




Inmiddels is er nog maar een klein stukje over van de muur. In dit stadje zijn we eerst naar een oude sjoel gegaan, gebouwd in 1551. Dit is de enige huidige actieve sjoel in deze buurt. We dachten de sjoel binnen te lopen maar een begraafplaats lag op ons te wachten. Deze begraafplaats is gebruikt tot ongeveer 1800. Na de 2de wereld oorlog was de begraafplaats verwoest, maar de map waar wie lag was er nog! De stenen die hersteld konden worden werden hersteld, van de stenen waarvan dit niet meer kon is een muur om de begraafplaats gebouwd. Prachtig!








Hierna zijn we de sjoel ingegaan. Een heel mooi klein sjoeltje die is gebouwd voor 1 familie. De familie ligt vlak achter de sjoel begraven.




Vervolgens zijn we doorgelopen naar de oudste sjoel, gebouwd in de 14de eeuw. Deze sjoel was HET centrum van de stad.
Tijdens de oorlog werd deze wijk geterroriseerd door de Duitsers. Dit was het joodse centrum van Krakow. De joden moesten de sleutels van de sjoels inleveren, dit weigerden ze. De oudste sjoel werd afgepakt en gebruikt als hoofdkwartier van de Gestapo.




Uiteindelijk moesten alle joden het dorp uit, het ghetto in.
Hierna zijn we verder door de straten van dit oude stukje stad gelopen en hebben we gezien hoe ongelofelijk veel sjoels hier waren. 1 sjoel die we binnen gingen was heel speciaal! Er werd gezongen en 100en mensen deden mee. De sjoel is redelijk nieuw, deze was gebouwd in 1862. Deze sjoel werd tijdens de oorlog gebruikt als paardenstal.




Hierna hebben we in stilte de lengte van het ghetto gelopen aan de andere kant van de brug. Wij kwamen uit op zo een 900 stappen dit is een klein ghetto met maar 15 straten. 20.000 joden woonde hier.




Vervolgens zijn we oude stukken van het ghetto gaan bekijken. Dit is een stuk van de ghetto muur. Zoals jullie kunnen zien lijkt de bovenkant van de muur op een grafsteen. Hoe symbolisch?




Dit ghetto was niet helemaal afgebakend door muren, ook de rivier, brug en berg golden als begrenzing van het ghetto. Dit ghetto had betere leefcondities dan het ghetto in Warsaw. Dit ghetto werd gebruikt van Maart 1941 tot eind 1942. In Juni werden ze gedeporteerd vanaf het onderstaande plein, tenzij ze in Schindler's fabriek werkten. Op 22 december 1942 was er een opstand.
Na 4 uur lopen zagen we eindelijk onze bus weer terug. Nu een uur opladen voor... Auschwitz Birkenau.
We zijn er. Het laatste stuk gingen we lopen, we hadden een vreselijk raar gevoel van binnen. We liepen over de sporen en kwamen de eerste transport wagen al snel tegen. Onze leider Lior sprak ons toe, vervolgens begon onze gids Devorah wederom een verhaal voor te lezen.




De joden die hier aankwamen waren doodsbang. Ze werden gescheiden hier waar wij nu staan, kinderen logen dat ze 14 waren zodat ze zouden blijven leven. De separatie werd uitgevoerd door een dokter. Een persoon die hoort te genezen!!
Na een aantal vreselijke verhalen van Devorah kreeg onze gast/overlevende Ernst het woord. Hij werd hier ook ooit van zijn familie los gerukt. Hij kwam met zijn familie vanuit Vught. Ze wisten waar ze heen gingen. De reis zou 3 nachten en 4 dagen hebben geduurd, de condities in de wagons kunnen we ons allemaal voorstellen, of juist niet... Hij vertelde dat veel jongelui nog seks had tussen iedereen in, ze wilden dat nog meemaken voor ze 'toch' werden vergast. Hij nam afscheid van zijn zus: ze zeiden tegen elkaar dat ze hoopten dat het niet te lang zou duren (het vermoord worden). Zij heeft het niet overleefd.
Hij stond in de rij voor de gaskamergroep, maar redde zijn leven door op het laatste moment over te lopen naar de werkgroep wetende dat hij nu misschien wel zou worden neergeschoten.




Ze konden de rook zien en ruiken, een bevestiging van wat ze wisten...
De werkgroep werd per truck naar het werkkamp, Stamlager, gebracht. Hier aangekomen werden ze gewassen, geschoren en getatoeëerd.
Na deze verhalen gingen we verder lopen richting het kamp. Oschwezim was de Jiddische naam van deze stad, de Duitsers maakten er Auschwitz van. Geen van alle huizen die er staan stonden er toen. De hele stad was platgegooid toen het kamp werd gebouwd. Hoe men er nu kan wonen? Dat vragen wij ons ook af.




Het concentratiekamp Auschwitz 1 werd opgezet voor Poolse militairen, de joden kwamen pas later. Alles was gemaakt van steen. Een deel van Birkenau is nagebouwd dus ook van steen, sommige delen zijn van hout.
Auschwitz is 'de fabriek van de dood'.
We lopen naar binnen en schrikken van de grootte. Het is zo groot... Na uitleg over de indeling van het kamp beginnen we te lopen. Wow dit komt aan...












Vanaf 1943 begonnen de Duitsers te verliezen, de tijd begon te dringen. De meeste joden die hier kwamen (in het begin) kwamen uit Hongarije en Lodge.
We lopen middenin 1 van de kampdelen alles hier is afgebroken. We staan middenin een afgebroken barak, hier sliepen 1000 mensen. Wij vullen het al aardig op met 25 man. Jaclyn vond hier een oude knoop die bijna is vergaan, aan wie die ooit toebehoorde? Who knows...








Iedere barak had een Block Alteste en een Kapo zij leiden deze. Ook was er een Sondern Commando, deze leidde de gaskamer en het crematorium.
In de barak vertelde Devorah verhalen van overlevenden, shocking.
De wc barak, bijna niemand redde het hier ook echt hun behoeftes te doen. Hierdoor werd deze ruimte ook wel voor anderen dingen gebruikt die in het kamp verboden waren zoals roken of scheren als ze een stuk glas hadden gevonden of knopen weer aan te naaien... Hier werd ook informatie uitgewisseld, informatie die hoop veroorzaakte.




Overal in het kamp hangen foto's. Het was verboden foto's te maken dus van wie waren ze? De soldaten maakten ze en ze zijn later gevonden door een gevangene. De soldaten maakte ze om te laten zien hoe de joden geresettled werden. De foto's werden 'het Auschwitz album' genoemd. De overlevenden kregen allen zo een album om namen erbij te kunnen zetten.




We gingen het vrouwenkamp in. Dit deel was gemaakt steen en staat er dus nog.








De poep en plas in de barakken liep over en dus moesten er gevangenen dit transporteren/lozen. Dat deden ze met deze kar.




Het eten: 's ochtends vies water dat ze koffie noemde omdat de kleur hen eraan herinnerde, 's middags soep en 's avonds een stukje brood. Hier moesten allen op zien te overleven!! Hoe?! Ze deden het...
We gingen een barak in. Groot was de eerste indruk, maar benauwd. Zoveel zo dicht op elkaar. Hoe kon men zo slapen?! 14 per plank! Nogmaals hoe? Wilde je boven, beneden of onder? Alles had zijn nadelen, voordelen waren er niet. Onderop werd je ondergepoept en geplast, hoger werd je wakker geramd door de nazi's.








We liepen door naar het volgende gedeelte, het restant van crematorium nr 2, er waren er hier 4. De gedeporteerden kwamen hier aan en wisten niet dat hun leven hier tot een eind zou komen. De ruimte leek gewoon op een kleedkamer die ze eerder hadden gezien. Het was echter anders. Ze gingen een kamer in waar geen uitgang meer was. 2000 mensen konden hier tegelijk in. 20min bleef de deur dicht, dat was maar nodig om 2000 mensen het leven te ontnemen. Hierna werden ze pas geschoren om hysterie te vermijden.












15 ovens verbrandden vervolgens de lichamen. Het as werd hierin gegooid.
Hier hebben we kaddisj gezegd.








Toen naar crematorium nummer 3 dat er net zo uitzag als nr 2.
Hier werd verteld over de opstand die ook hier weer plaats vond.
Amerika wist wat hier speelde, maar het kamp bombarderen was geen optie. Ze wilden niemand vermoorden al werden de joden in het kamp uiteindelijk toch wel vermoord. Waarom wachten ze zolang? Amerika was heel antisemitisch tijdens de oorlog, bevrijding was dus geen prioriteit. Dit is pas recent ontdekt nadat niet joden onderzoek hebben gedaan.
Toen op naar een stuk dat nu Canada wordt genoemd. Hier werden alle bezittingen van de joden opgeslagen, dit was het 'rijke' gedeelte. Ook dit is in brand gezet. De spullen die nog over zijn van deze tijd, komen uit Auschwitz 1. De gevangenen die in dit gedeelte werkten konden het langste leven, ze werkten binnen. Binnen in het huis dat er wel nog staat op dit stuk werden alle spullen ingenomen en gedesinfecteerd. We eindigden in een ruimte vol foto's van alle families die hier hun spullen hebben moeten inleveren...
















We eindigden hier tussen alle foto's met een prachtig nummer genaamd: 6 million. Velen hadden het hier zwaar, heel zwaar.








Het mooiste moment? Ernst, de overlevende, troostte 1 van ons.




Voordat we weggingen uit Auschwitz gebeurde er iets heel bijzonders waar bijna niemand bij was helaas. Er was een heel team van de politie opleiding van Israël, zij waren met een overlevende en Ernst zag dit en ging erop af. De commandant was zo onder de indruk dat hij met hem op de foto wilde en het hele team. Vervolgens deed hij iets wat ontzettend bijzonder is, hij speldde hem een medaille op van hun korps en vervolgens gaf de commandant een speld van zijn eigen revers aan onze Ernst. Een ongelofelijk emotioneel moment voor hem.
Wat een dag en hij is nog niet klaar. We gingen snel eten en hieraan vast hadden wij een ceremonie in een sjoel samen met de Engelsen die hier ook zijn voor The march of the living.








We kwamen binnen en alle Engelsen waren aan het zingen, wat een sfeer na zo een dag!
Er werd gesproken door Freddy, een overlevende uit Wenen die mee was met het Engelse team, 91 jaar geworden gisteren!!




Hierna sprak onze eigen Liora. Zij is een van de leerlingen van het Maimonides met een prachtig verhaal. Haar oma is geboren in Polen, ze is als baby in 2 kussens over de ghetto muur gegooid en heeft hier haar leven aan te danken. Haar familie heeft ze nooit teruggevonden, maar voor een prachtig nageslacht heeft ze zeker gezorgd.




Ook Lior gaf een mooie speech. Hij vertelde dat wij een overgrootvader hadden kunnen hebben, of beter nog, onze vader een opa. Helaas is Joel Brommet omgekomen tijdens de dodenmars, morgen lopen wij deze zelfde mars maar dan voor het leven.
Hierna deelden enkele Engelse jongeren ook nog hun bijzondere verhalen.
De dienst werd afgesloten met het Hatikwa.
Dit was het dan voor vandaag! Morgen THE MARCH!!! Ons doel van deze reis.
Bedankt voor het lezen, welterusten en tot morgen.
Liefs xxx

Location:Krakow en Auschwitz